تفاوت وب سرور و اپلیکیشن سرور چیست؟

جادوی دسترسی با یک کلیک در دنیای اینترنت به لطف فناوری‌های وب‌ سرور و اپلیکیشن سرور رقم می‌خورد. وب سرور نقش یک پستچی را دارد که اطلاعات ثابت را برای شما ارسال می‌کند. اپلیکیشن سرور، یک‌ منطق و هوشمندی خاصی به وب سرور اضافه می‌کند. نتیجه آن را در یک فروشگاه اینترنتی قبلا تجربه کردید. در این مقاله از بلاگ ابر زس، همراه ما باشید تا کلیدی‌ترین تفاوت web server و application server را بررسی کنیم. پس از خواندن این مقاله همه چیز را راجع به مقایسه وب سرور و اپلیکیشن سرور و همکاری قدرتمند آن‌ها با یکدیگر خواهید فهمید.

وب‌سرور چیست؟

وب‌سرور (Web Server) نرم‌افزاری است که درخواست‌ را از مرورگر وب سمت کاربر دریافت و سپس اطلاعات موردنظر را به آن ارسال می‌کند. به عبارتی ساده‌تر، وب سرور مانند یک میزبان عمل می‌کند که محتوای صفحات وب را در اختیار کاربران اینترنت قرار می‌دهد.  

وظایف کلیدی وب سرور

بخشی از وظایف اصلی وب‌سرور شامل موارد زیر است:

• ارسال محتوای وب مانند صفحات HTML، تصاویر،‌ فونت‌ها و اسکریپت‌ها
• دریافت و پردازش درخواست‌های HTTP از مرورگرهای وب
• مدیریت حافظه پنهان برای بهبود عملکرد
• ثبت گزارش‌ها برای تجزیه و تحلیل
• تامین امنیت وب سایت

بیشتر بخوانید: وب سرور چیست؟

نمونه‌های محبوب وب سرور

از محبوب‌ترین نمونه‌های وب‌سرور می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• Lighttpd
• Nginx
• IIS
• Jigsaw
• LiteSpeed
• Node.js
• Apache Web Server

اپلیکیشن‌سرور چیست؟

اپلیکیشن‌سرور (Application Server) که گاه به آن سرور برنامه هم گفته می‌شود دنیای قدرتمندی برای میزبانی برنامه‌های سازمانی شما فراهم می‌کنند. اپلیکیشن‌سرور، وظایف مختلفی برعهده دارد تا محتوای پویا را ارائه کند و برنامه‌های شما را به‌طور روان و بدون نقص اجرا کند. به کمک اپلیکیشن سرور، منطق عملکرد برنامه نیز مشخص می‌شود. علاوه بر این محیطی فراهم می‌کند که در آن کدهای برنامه اجرا شده و امکان تعامل با سایر اجزای نرم‌افزار از جمله سیستم پیام‌رسانی و دیتابیس فراهم می‌شود.

فرض کنید می‌خواهید یک فروشگاه اینترنتی راه بیاندازید. کدهای این فروشگاه به‌تنهایی نمی‌توانند کار کنند. آن‌ها به یک محیط امن و مطمئن نیاز دارند تا با پایگاه داده ارتباط برقرار کرده، امنیت تراکنش‌ها را تضمین کند و درنهایت، تجربه‌ای روان برای مشتریان شما رقم بزنند. اینجاست که اپلیکیشن سرورها وارد عمل می‌شوند.

وظایف کلیدی اپلیکیشن سرور

اپلیکیشن سرور، نرم‌افزار شما را اجرا می‌کند و منابع موردنیاز آن را در اختیارشان قرار می‌دهند. این سرور با ابزارهای امنیتی خود، از اطلاعات حساس شما و مشتریانتان محافظت می‌کند. همچنین پل ارتباطی بین برنامه شما و پایگاه داده‌ای است که اطلاعات در آن ذخیره شده است. اپلیکیشن سرور همچنین می‌‌تواند با توزیع حجم کاری روی چند سرور، باعث شود تا برنامه شما همواره در دسترس باشد.

نمونه‌های محبوب اپلیکیشن‌سرور

چند نمونه از اپلیکیشن سرورهای محبوب شامل موارد زیر است:

• WildFly
• Weblogic
• WebSphere
• GlassFish

مقایسه وب سرور و اپلیکیشن سرور

برای درک بهتر مقایسه web server و application server، اجازه دهید این قسمت را با مثال بررسی کنیم. مرورگر مثل ماشینی است که به سمت مغازه یا همان وب‌سایت‌های مختلف حرکت می‌کند. هر مغازه دو بخش اساسی دارد. بخش اول مربوط به قفسه‌های پر از اجناس آماده (مثل عکس، فایل و متن) و بخش دوم مربوط به قسمت پشتی مغازه است که کارهای مهم‌تر مثل حساب و کتاب در آن انجام می‌شود.

قسمت اول مانند وب‌‌سرور عمل می‌کند. یعنی با داشتن قفسه‌های آماده، محتوا را خیلی سریع تحویل کاربر می‌دهد. قسمت پشتی مغازه نقش اپلیکیشن‌سرور را بازی می‌کند و از طریق ارتباط با بخش‌های مختلف مغازه مثل انبار (دیتابیس) کارهای مهم‌تر را برعهده دارد.

به زبان ساده، وب‌سرور مثل یک انباردار است که فایل‌های ثابت شامل عکس‌ها و صفحه‌های HTML را در قفسه‌های انبار نگهداری می‌کند. وقتی شما آدرس سایتی را وارد می‌کنید، سریع آن‌ها را پیدا کرده و به شما نشان می‌دهد. اگر بخواهید کاری پویاتر انجام دهید، مثلا یک محصول را به سبد خریدتان اضافه کنید یا وارد حساب کاربری خود شوید، اینجا پای اپلیکیشن‌سرور به ماجرا باز می‌شود.

اما در نهایت باید اشاره کرد که هنگامی که شخصی صحبت از اپلیکیشن سرور می‌کند، معمولا منظورش این است که وب‌سرور هم بخشی از آن است و می‌توان این‌گونه گفت که این دو تکنولوژی، مکمل هم هستند.

مقایسه web server و application server از نظر عملکرد

در بررسی تفاوت web server و application server سراغ اصلی‌ترین گزینه یعنی کارکرد آن می‌رویم. وب‌سرور مثل انبار اطلاعات و کدهای یک وب‌سایت است. وقتی شما آدرس سایتی را در مرورگر وارد می‌کنید، به وب سرور دستور می‌دهید که اطلاعات را برایتان بارگذاری کند. البته داستان به همین‌جا ختم نمی‌شود. اکثر سایت‌ها و برنامه‌های امروزی خیلی پویاتر از یک‌ وب سایت ساده هستند و با اپلیکیشن‌سرورها سر و کار دارند. برای مثال، اگر بخواهید کالایی را به سبد خریدتان اضافه کنید یا پرداختی انجام دهید، مغز متفکر پشت صحنه یعنی اپلیکیشن سرور به میدان می‌آید. او درخواست‌های پیچیده‌تر را دریافت کرده و با پایگاه داده ارتباط برقرار می‌کند (مثلا برای چک کردن موجودی انبار). پس از اجرای منطق برنامه‌نویسی در نهایت خروجی نهایی را آماده کرده و تحویلتان می‌دهد. مراحل کار وب‌ سرور و اپلیکیشن سرور به این صورت است:

۱. مرورگر با استفاده از آدرس آی‌پی، دنبال نشانی سرور می‌گردد.

۲. مرورگر با درخواست HTTP با وب سرور ارتباط برقرار کرده و اطلاعات مورد نظر را درخواست می‌کند.

۳. وب سرور اطلاعات مورد نیاز را از دیتابیس دریافت می‌کند. علاوه بر این اگر نیاز به تعامل با اپلیکیشن سرور باشد، درخواست‌های مربوطه را به اپلیکیشن سرور می‌فرستد.

۴. وب اپلیکیشن برای پیدا کردن اطلاعات مورد نظر، با سرور دیتابیس و نیز سایر سیستم‌های ثالث ارتباط برقرار می‌کند تا پاسخ درخواست‌ها را بگیرد.

۵. سپس وب اپلیکیشن نتیجه را تحت یک صفحه HTML رندر شده، برای وب سرور ارسال می‌کند.

۶. وب سرور، اطلاعات را برای مرورگر کاربر می‌فرستد.

۷. مرورگر در نهایت این اطلاعات را به ظاهری که اکنون می‌بینید، در اختیارتان قرار می‌دهد.

مقایسه web server و application server از نظر وظیفه

فرض کنید اینترنت مثل یک آپارتمان بزرگ است. وب سرور مثل نگهبان آپارتمان عمل می‌کند. وظیفه‌اش این است در را به روی بازدیدکنندگان باز کند، آن‌ها را به واحد مورد نظرشان راهنمایی کند و محتوای استاتیک مثل نامه‌ها و بسته‌ها را به آن‌ها تحویل دهد.

اپلیکیشن سرور مثل مدیر داخلی واحدها عمل می‌کند؛ یعنی درخواست‌های پیچیده‌تر مثل پرداخت شارژ یا انجام تراکنش‌های بانکی را پیگیری می‌کند. اپلیکیشن سرور با سیستم‌های داخلی، خدمات و پایگاه داده‌ها ارتباط برقرار کرده و محتوای پویا و متناسب با نیاز هر کاربر را تولید می‌کند.

اگر ساده بگوییم وب سرور محتویات ثابت مثل صفحات HTML، تصاویر و CSS را ارائه می‌دهد. اپلیکیشن سرور با پایگاه داده‌ ارتباط برقرار کرده، منطق برنامه‌ها را پردازش و محتوای پویا مثل صفحات فروشگاه‌های آنلاین یا سیستم‌های مدیریت محتوا را تولید می‌کند. البته نباید فراموش کرد که اپلیکیشن سرورها گاه امکان پیاده‌سازی عملکرد وب‌سرور را نیز دارند.

مقایسه web server و application server از نظر پروتکل‌

پروتکل اصلی که وب سرورها استفاده می‌کنند، پروتکل HTTP است. همچنین از دو پروتکل دیگر به نام FTP (برای انتقال فایل) و SMTP (برای ارسال و دریافت ایمیل) نیز پشتیبانی می‌کنند. اپلیکیشن سرورها علاوه‌بر استفاده از پروتکل‌های وب سرور، از پروتکل‌های ارتباطی بیشتری استفاده می‌کنند. برای مثال، آن‌ها ممکن است از پروتکل فراخوانی از راه دور (RMI مخفف remote method invocation) و فراخوانی تابع از راه دور (RPC مخفف remote procedure call) استفاده کنند.

تفاوت وب سرور و اپلیکیشن سرور از نظر نوع محتوا

وب سرورها اغلب محتواهای ثابت تحویل می‌دهند. منظور اطلاعاتی است که سرور قبل از ارسال، نیازی به تغییر یا پردازش آن‌ها ندارد. برای مثال، فایل‌های تصویری (مثل PNG ،GIF و JPG)، اسناد قابل دانلود (فایل‌های PDF)، ویدیوها و فایل‌های HTML از نوع محتواهای ثابت هستند.

در مقابل، سرورهای اپلیکیشن اغلب روی ارائه محتوای پویا تمرکز دارند. محتوای پویا براساس نحوه تعامل کاربر متفاوت است. مثلا نمایش‌ قالب سفارشی‌شده‌ داده‌ها، رابط‌های کاربری شخصی‌سازی‌شده، نتایج پایگاه داده و کدهای HTML پردازش‌شده، همگی جزو محتوای پویا محسوب می‌شوند.

تفاوت وب سرور و اپلیکیشن سرور از نظر سرعت و کارایی

سراغ بررسی تفاوت web server و application server از نظر سرعت و کارایی می‌رویم. فرض کنید سرور شما یک جاده است. اگر فقط یک لاین برای تمام ترافیک ورودی و خروجی داشته باشید، این سیستم کند و ناکارآمد خواهد بود. رشته یا ترِد (Thread) در سرور شبیه ایجاد لاین‌های بیشتر در جاده است. با استفاده از قابلیت چند رشته‌ای (Multithreading)، سرور می‌تواند چندین کار را به‌طور همزمان انجام دهد. هر ترد مانند یک لاین مجزا عمل می‌کند و وظیفه‌ انجام یک کار را برعهده دارد.

با پشتیبانی از چند رشته‌ای بودن، سرور می‌تواند محتوای وب را سریع‌تر ارائه دهد و در عین حال ترافیک وب بیشتری را مدیریت کند. جالب اینجاست که اکثر وب سرورها از قابلیت چند رشته‌ای پشتیبانی نمی‌کنند. این وب سرورها درخواست‌های اتصال جدید را در یک صف قرار می‌دهند و از یک حلقه رویداد (Event Loop) برای نظارت بر ورودی و خروجی استفاده می‌کنند. برای بهبود کارایی و مدیریت همزمان، سرور با استفاده از عملیات ورودی/خروجی غیرمسدود (Non-blocking I/O) و فراخوانی معکوس (Callbacks) درخواست‌ها را پردازش می‌کند. 

در مقابل، اپلیکیشن سرورها برای دستیابی به مقیاس‌پذیری و کارایی بالا از قابلیت چند رشته‌ای استفاده می‌کنند. اگر درخواستی به منابع خارجی نیاز پیدا کند، اپلیکیشن سرور از تردهای جداگانه استفاده می‌کند. این سرورها می‌توانند همزمان چند ترد را پردازش کنند و به‌این‌ترتیب، با بسیاری از تعاملات کاربر به‌صورت همزمان سر و کار داشته باشند. 

تفاوت وب سرور و اپلیکیشن سرور در یک نگاه 

در جدول زیر خلاصه‌ای از مقایسه web server و application server را برایتان آماده کردیم تا با یک نگاه متوجه تفاوت این دو سرور شوید.

ویژگی	وب سرور	سرور برنامه
محتوا	برای ارائه محتوای ثابت (ایستا) مانند صفحات وب HTML، تصاویر و فایل‌ها طراحی شده است.	برای تولید محتوای پویا براساس درخواست کاربر، مانند نتایج جستجو یا صفحات با اطلاعات شخصی‌سازی‌شده، ایده‌آل است.
منابع	با منابع کمتر و سخت‌افزار ساده‌تر قابل اجراست.	به دلیل پردازش پیچیده‌تر، نیازمند منابع بیشتر و سخت‌افزار قوی‌تری است.
پروتکل‌ها	از پروتکل‌های استاندارد HTTP و HTTPS و نیز FTP و SMTP برای برقراری ارتباط استفاده می‌کند.	علاوه بر HTTP/S، از پروتکل‌های دیگری مانند RPC و RMI برای تعامل با سایر برنامه‌ها بهره می‌برد.
درخواست‌ها	مستقیما به درخواست‌های HTTP با ارسال محتوای درخواستی پاسخ می‌دهد.	با دریافت درخواست کاربر، محتوای مورد نیاز را تولید کرده و سپس پاسخ می‌دهد.
ترافیک	به‌طور همزمان به بیش از ۱۰,۰۰۰ درخواست پاسخ داده و عملکرد فوق‌العاده‌ای ارائه دهد.	برای مدیریت حجم بالای درخواست‌های همزمان، نیازمند توزیع بار روی چندین سرور است.
اتصال به پایگاه داده	امکان اتصال به پایگاه داده را ندارد.	به پایگاه‌های داده متصل شده و اطلاعات مورد نیاز را بازیابی کند.
پشتیبانی از چند رشته	معمولا از چند رشته همزمان پشتیبانی نمی‌کند	از پردازش چند رشته‌ای برای پردازش موازی درخواست‌ها پشتیبانی می‌کند.
تحمل خطا	تحمل خطای پایین‌تر نسبت به اپلیکیشن سرور	تحمل خطای بالا
فضای ذخیره‌سازی	نیازمند فضای ذخیره‌سازی کمی است.	به دلیل نگهداری برنامه‌های کاربردی و اطلاعات وابسته، معمولا به فضای ذخیره‌سازی بیشتری نیاز دارد.
پشتیبانی برنامه	بخشی از یک استراتژی گسترده‌تر برای برنامه‌های کاربردی وب است، اما خود به‌تنهایی نمی‌تواند منطق پیچیده کسب‌وکار را اجرا کند.	وظیفه اصلی اجرای منطق کسب‌وکار (کارکردهای اصلی برنامه) را برعهده دارد، اما برای مدیریت حجم بالای ترافیک به وب سرور وابسته است.

همکاری وب‌سرور و اپلیکیشن‌سرور چگونه است؟

پس از بررسی تفاوت وب سرور و اپلیکیشن سرور، نوبت به بررسی همکاری میان این دو می‌رسد. وقتی در اینترنت می‌چرخید، دو فناوری از مهم‌ترین بازیگرانی که به شما محتوا نمایش می‌دهند، وب‌سرورها و اپلیکیشن‌سرور هستند. این دو با هم کار می‌کنند تا مطمئن شوند اطلاعات درستی را دریافت می‌کنید.

وب سرور مثل یک پیشخدمت است که اول به درخواست‌های شما رسیدگی می‌کند. اگر سفارش شما غذای ساده‌ای باشد، مثلا یک صفحه وب یا یک عکس، خودش آن را برایتان پیدا می‌کند و تحویل می‌دهد. وب سرور همچنین یک حافظه کمکی دارد که سفارش‌های قبلی را نگه می‌دارد تا دیگر لازم نباشد هر بار آن‌ها را از انبار (یعنی حافظه اصلی) بیاورد.

حالا فرض کنید غذای موردعلاقه شما تمام شده باشد. در این‌جا، وب سرور سراغ سرآشپز، یعنی اپلیکیشن سرور می‌رود. اپلیکیشن سرور کمی پیچیده‌تر است و کارهای بیشتری را می‌تواند انجام دهد. مثلا به پایگاه داده سر می‌زند تا مواد اولیه را پیدا کند، دستور پخت را اجرا کرده و در نهایت غذای موردنظرتان را آماده کند. سپس اپلیکیشن سرور غذای آماده را به وب سرور تحویل می‌دهد تا آن را برای شما سرو کند. در بعضی از مواقع، اپلیکیشن‌ سرور آنقدر ماهر است که خودش می‌تواند مستقیما سفارش شما را بپذیرد و غذای خوشمزه‌تان را آماده کند.

وب‌سرور یا اپلیکیشن‌سرور؛ چه زمانی از کدام یک استفاده کنیم؟

اگرچه یک اپلیکیشن سرور می‌تواند وظایف یک وب سرور را نیز انجام دهد، اما اکثر توسعه‌دهندگان برای افزایش کارایی، از اپلیکیشن سرور به جای وب سرور استفاده نمی‌کنند. اپلیکیشن سرورها برای پردازش وظایف پیچیده طراحی شدند و در مقایسه با وب سرورها منابع بیشتری مانند CPU و حافظه مصرف می‌کنند. استفاده از آن‌ها برای ارائه محتوای ایستا، هدر رفتن منابع را به دنبال دارد. ازطرفی، پیکربندی و مدیریت اپلیکیشن سرورها دشوارتر است.

جمع‌بندی

درک تفاوت وب سرور و اپلیکیشن سرور به شما کمک می‌کند تا راه‌حل مناسبی برای وبسایت خود انتخاب کنید. با انتخاب درست، وبسایت شما عملکرد بهینه، امن و پویا خواهد داشت و برای کاربران تجربه بهتری رقم خواهد زد. در این مقاله، به‌طور کامل تفاوت web server و application server را بررسی کردیم. اگر که نیاز به راه‌اندازی هرگونه وب‌سرور یا اپلیکیشن سرور روی سرور ابری دارید، می‌‌توانید با ابر زَس در ارتباط باشید تا تحت سرویس مدیریت شده، راهکار اختصاصی شما طراحی و پیاده‌سازی شود.

 

بیشتر بخوانید:

NGINX چیست؟

وب سرور IIS چیست؟

وب سرور لایت اسپید چیست؟

وب سرور lighttpd چیست؟

nodejs چیست؟

وب سرور آپاچی چیست؟