تاریخچه رایانش ابری

تاریخچه رایانش ابری در نگاه اول واژه‌ای از قرن بیست و یکم به نظر می‌رسد اما واقعیت این است که مفهوم ابر به دهه‌ها قبل باز می‌گردد و در واقع باید ایده‌های اولیه مرتبط با این موضوع را در قرن بیستم جستجو کرد. در این مقاله به تاریخچه رایانش ابری از اواسط قرن بیستم تا قرن حاضر می‌پردازیم.

تاریخچه رایانش ابری در اواسط قرن بیستم

اولین نشانه‌های ابر را باید در میانه‌های قرن بیستم جستجو کرد. در دهه ۱۹۵۰ بود که برای اولین بار مفهوم به اشتراک گذاری منابع پردازشی متمرکز مطرح شد. مشهورترین ایده به اشتراک‌گذاری منابع به آرپانت (شبکه آژانس پروژه‌های تحقیقاتی پیشرفته) گره خورده است. آرپانت که توسط وزارت دفاع ایالات متحده پایه‌گذاری شد یکی از کلیدی‌ترین عوامل اثرگذار بر ایده اینترنت امروزی محسوب می‌شود.

در سال ۱۹۶۳ آژانس پروژه‌های تحقیقاتی پیشرفته دفاعی (DARPA) بودجه‌ای ۲ میلیون دلاری را برای پروژه MAC در اختیار دانشگاه MIT قرار داد. هدف از این پروژه توسعه فناوری جدیدی بود که امکان استفاده از یک کامپیوتر توسط دو نفر یا تعدادی بیشتر را به طور همزمان فراهم کند. در ابتدا این سیستم مانند یک ابر اولیه عمل می‌کرد که ۲ یا ۳ نفر به آن دسترسی داشتند. برای توصیف این نوع استفاده، از عبارت «مجازی‌سازی» (Virtualization) استفاده شد؛‌ البته این عبارت بعدها معنای گسترده‌تری پیدا کرد.

در ادامه روند تاریخچه رایانش ابری در سال ۱۹۶۹، جی.سی.آر لیکلایدر، دانشمند کامپیوتر و روانشناس آمریکایی در توسعه آرپانت و توسعه اولین نسخه از اینترنت نقش مهمی ایفا کرد. لیکلایدر در چشم‌انداز خود، عبارت «شبکه کامپیوتری میان کهکشانی» را برای این تکنولوژی در نظر گرفته بود که بر اساس آن هر شخصی در هر جایی از سیاره می‌توانست به وسیله کامپیوتر به دیگری متصل شود و از هر جا،‌ به اطلاعات دسترسی داشته باشد. شاید جالب باشد اگر تصور کنید که در آن زمان این ایده تا چه حد فانتزی و غیر ممکن به نظر می‌رسید! اما حالا می‌دانیم که شبکه کامپیوتری بین کهکشانی که امروزه به عنوان اینترنت شناخته می‌شود، برای دسترسی به ابر ضروری است.

در اواخر دهه ۹۰ میلادی

واژه «ابر» در ابتدا برای توصیف فضای خالی بین کاربر نهایی و ارائه‌دهنده خدمات به کار می‌رفت. اما در سال ۱۹۹۷، پروفسور رامنات چلاپا از دانشگاه اِموری ایالات متحده مفهوم جدیدی را برای رایانش ابری مطرح کرد. بر اساس ایده چلاپا، در رایانش ابری، عملیات پردازشی، هم به شکل کارآمد و هم مقرون به صرفه انجام می‌شود. این دقیقا همان موضوعی‌ است که امروزه یکی از مزایای اصلی ابر به شمار می‌آید.

در سال‌های دهه ۹۰، با درک قابلیت‌ها و کاربردهای ابر از سوی سازمان‌ها و شرکت‌ها، رایانش ابری به مرور محبوبیت بیشتری پیدا کرد. در سال ۱۹۹۹ کمپانی Salesforce از اولین‌هایی بود که به خوبی از رایانش ابری بهره برد و به شهرت رسید.

تاریخچه رایانش ابری در اوایل قرن بیست و یکم

در سال ۲۰۰۲ آمازون سرویس خرده‌فروشی مبتنی بر وب خود را رونمایی کرد. مدل زیرساخت ابری آمازون،‌ برای این کمپانی امکان استفاده بهینه‌تر از ظرفیت‌ کامپیوترهایش را فراهم کرد. پس از آن بود که سایر کمپانی‌های بزرگ نیز همین راهکار موفق را دنبال کردند.

در سال ۲۰۰۶ «سرویس‌های وب آمازون» یا «Amazon Web Services» که به طور خلاصه با عنوان «AWS» شناخته می‌شود رونمایی شد که هدف آن ارائه خدمات آنلاین برای سایر وبسایت‌ها یا مشتریان بود. در همان سال، گوگل سرویس گوگل داکس را معرفی کرد. گوگل داکس در ابتدا سرویس‌هایی به نام Writely و Spreadsheets را ارائه می‌کرد که به ترتیب سرویس‌هایی مشابه مایکروسافت ورد و مایکروسافت اکسل اما بر بستر ابری را ارائه می‌کردند. امروزه این دو خدمت را به نام گوگل داکس و گوگل شیتس می‌شناسیم.

اولین پلتفرم API سازگار با AWS توسط کمپانی «اکالیپتوس» ارائه شد که در نهایت به توسعه ابر اختصاصی (یا ابر خصوصی) در سال ۲۰۰۸ منتهی شد. در سال ۲۰۰۸ همچنین مایکروسافت آژور به عنوان یک سیستم‌عامل ابری با هدف مشتریان تجاری و توسعه‌دهندگان متولد شد. در همان سال، ناسا هم بیکار ننشست و پلتفرم ابری «OpenNebula»را به عنوان اولین نرم‌افزار اوپن سورس برای توسعه ابر اختصاصی و ابر ترکیبی عرضه کرد. بسیاری از قابلیت‌های خلاقانه این پلتفرم بر اساس نیازهای کسب‌وکارهای بزرگ طراحی شده بود.

تاریخچه رایانش ابری در سال‌های ۲۰۱۰ به بعد

اگرچه آغاز ایده ابر خصوصی را باید در سال ۲۰۰۸ جستجو کرد اما برای مدت‌ها زمان برد تا ابر اختصاصی توسعه یافته و به شهرت برسد. یکی از مواردی که باعث شد ابر اختصاصی بیش از پیش مطرح شود، نگرانی‌ها از امنیت پایین ابر عمومی و یک نیروی محرکه قوی برای ترویج استفاده از ابر اختصاصی بود. این نیروی محرکه در سال ۲۰۱۰ از راه رسید. در این سال کمپانی‌هایی از جمله آمازون (بخش AWS)، مایکروسافت و نیز اوپن استک، ابر اختصاصی خود را به نحوی توسعه دادند که عملکرد قابل قبولی هم داشت. از اتفاقات مهم این دهه که نباید آن را فراموش کرد، عرضه رایگان، اوپن سورس و با راه‌اندازی ساده «اوپن استک» بود که امکان پیاده‌سازی ابر خصوصی و ابر ترکیبی را برای کاربران فراهم می‌کرد.

ایده ابر ترکیبی در سال ۲۰۱۱ معرفی شد. اما در آن زمان کسب‌وکارهای معدودی بودند که از سیستم‌هایی با قابلیت پیاده‌سازی ابر ترکیبی بهره می‌بردند. با این حال بسیاری از کمپانی‌ها به دلیل ابزارها و قابلیت‌های ابر عمومی، تمایل داشتند از امکانات ابر ترکیبی بهره‌مند شوند.

در سال ۲۰۱۱، آی‌بی‌ام از فریم‌ورک «آی‌بی‌ام اسمارت‌کلاد» (IBM SmartCloud) رونمایی کرد که شامل سرویس‌های زیر ساختی، نرم‌افزاری و پلتفرمی می‌شد. سپس اپل، آی‌کلاد (iCloud) با تمرکز بر ذخیره داده‌های شخصی از جمله (تصاویر، موسیقی، ویدیو و …) معرفی شد. در همان سال مایکروسافت هم بیکار ننشست و شروع به نمایش تبلیغات تلویزیونی درباره کلاد کرد تا عموم مردم را با قابلیت‌های نگهداری تصاویر و ویدیوها در فضای ابری و با دسترسی ساده آشنا کند.

در سال ۲۰۱۲ اوراکل با «اوراکل کلاد» (Oracle Cloud) وارد میدان شد. اوراکل سه خدمت اساسی IaaS یا زیرساخت به عنوان سرویس، PaaS یا پلتفرم به عنوان سرویس و SaaS یا نرم‌افزار به عنوان سرویس را به کاربران ارائه کرد. پس از آن بود که این ۳ واژه تبدیل به واژگانی مشهور در حوزه ابری شدند و نقطه عطف مهمی را در تاریخچه رایانش ابری رقم زدند. البته از آن زمان تاکنون، همچنان برخی از شرکت‌ها هر ۳ سرویس را ارائه می‌کنند؛ در حالی که برخی دیگر تنها به ارائه برخی از آنها مشغولند.

عبارت «چند ابری» یا «Multi-clouds» اولین بار زمانی مطرح شد که سازمان‌ها استفاده از SaaS را برای سرویس‌هایی از جمله منابع انسانی، مدیریت ارتباط با مشتری و مدیریت زنجیره تامین آغاز کردند. اما چند ابری تقریبا در سال‌های ۲۰۱۳ تا ۲۰۱۴ و هنگامی محبوب شد که کسب‌وکارها به مشکلات احتمالی وابسته بودن به یک ارائه‌کننده SaaS پی بردند. به طور خلاصه باید گفت که چند ابری به این معنی است که یک کسب‌وکار چندین ابر عمومی را از چندین ارائه‌کننده مختلف خدمات ابری دریافت می‌کند تا هم انحصار سرویس و نقش تعیین کننده یک فروشنده را خنثی کند و هم قابلیت اعتماد را افزایش دهد. البته مزایا و معایب چند ابری بیش از این‌ها است و در این مطلب نمی‌گنجد.

در نهایت با وجود این‌که کانتِینرها از سال ۲۰۰۴ و با «سولاریس کاننتینر» مطرح شده بودند که البته در ابتدا کاربردهای محدودی داشتند. اما زمانی که در سال ۲۰۱۳، داکر با کانتینرهای بسیار کاربردی از راه رسیدند شرایط تغییر کرد و پس از آن داکر و کانتینر در کنار هم شروع به رشد و پیشرفت کردند. یکی از نقاط مهم تاریخچه رایانش ابری را باید به ارائه کوبرنتیز از سوی گوگل در سال ۲۰۱۴ نسبت داد که ابزاری اوپن سورس برای خودکارسازی استقرار مقیاس‌بندی و مدیریت اپلیکیشن‌ها محسوب می‌شود.

در سال‌های اخیر، به لطف مزایای خدمات ابری، گرایش به سمت جایگزینی سرورهای فیزیکی با سرورهای ابری، افزایش قابل توجهی یافته است. انتظار می‌رود این روند در آینده هم ادامه داشته باشد و سازمان‌های بیشتری به سوی استفاده از سرویس‌های ابری روی آورند.

در این مقاله به تاریخچه رایانش ابری از قرن بیستم تا امروز پرداختیم. امروزه ابر جزئی جدایی‌ناپذیر از زندگی روزمره ما محسوب می‌شود و با بسیاری از حوزه‌ها از جمله فروشگاه‌های آنلاین، اپلیکیشن‌های پیام‌رسان، فضای ذخیره‌سازی آنلاین و … گره‌ خورده است. در صورتی که برای استفاده سازمان خود نیاز به سرویس‌های ابری دارید، ابر زس با سرور ابری این امکان را در اختیارتان قرار می‌دهد. علاوه بر این در صورتی که نیاز به کامل‌ترین سرویس ابری داشته باشید، سرویس دیتاسنتر ابری ابر زس این امکان را برای شما فراهم می‌کند.