ویندوز سرور چیست؟

ویندوز سرور سیستم‌عاملی از مایکروسافت است که برای نصب روی سرور طراحی شده تا نیاز کسب‌وکارهای کوچک و بزرگ را برطرف کند. اگرچه این سیستم‌عامل از نظر ظاهری و رابط کاربری گرافیکی شباهت زیادی به نسخه‌های آشنای ویندوز دارد اما از نظر قابلیت‌های نرم‌افزاری و ابزارهای کاربردی متفاوت است. اگر می‌خواهید بدانید ویندوز سرور چیست، با ادامه این مطلب همراه ما باشید.

کمتر کسی وجود دارد که با ویندوز آشنا نباشد. مایکروسافت با معرفی این سیستم‌عامل در سال ۱۹۸۵ میلادی دنیای کامپیوترهای شخصی را متحول کرد. ویندوز پرطرفدارترین سیستم‌عامل در دنیای کامپیوتر محسوب می‌شود و تا انتهای ژانویه سال ۲۰۲۳ میلادی بیش از ۷۴ درصد بازار را در اختیار داشته است. با این حال آنچه اکثر ما به‌عنوان ویندوز می‌شناسیم، نسخه عمومی آن است. مایکروسافت در بازار سرورها نیز حضور بسیار فعالی دارد و در رقابت با دیگر گزینه‌ها از جمله لینوکس و یونیکس، توانسته بیش از ۷۰ درصد بازار سرورهای جهان را با سیستم‌عامل ویندوز سرور در اختیار بگیرد؛ اما ویندوز سرور چیست؟

ویندوز سرور چیست؟

ویندوز سرور یکی از محصولات مایکروسافت در حوزه سیستم‌عامل به‌شمار می‌رود که به‌شکل اختصاصی برای نصب روی سرورها طراحی شده است. پیش از این در مطلبی دیگر در مورد این‌که سرور چیست توضیح داده‌ایم. نسخه‌های مختلف ویندوز سرور از نظر ظاهری شباهت زیادی به نسخه‌های عمومی ویندوز دارند و از نظر هسته اصلی سیستم‌عامل نیز به آنها نزدیک هستند. به‌عنوان مثال ویندوز سرور ۲۰۲۲ را می‌توان متناظر با ویندوز ۱۱ در نظر گرفت. با این حال مایکروسافت شیوه‌ای متفاوت را برای نام‌گذاری این دو سیستم‌عامل در پیش گرفته است و نسخه‌های ویندوز سرور را با سال عرضه آنها نام‌گذاری می‌کند.

اگرچه این دو نسخه از سیستم‌عامل از نظر ظاهری شبیه یکدیگر هستند اما کاربرد ویندوز سرور متفاوت است و نسخه سرور به‌شکل تخصصی برای رفع نیاز کسب‌وکارها در بخش سرور و شبکه طراحی شده است. به‌عنوان مثال ویندوز سرور به ابزارهایی مجهز شده که مدیران سیستم را برای کنترل بهتر شبکه، مدیریت ابزارهای ذخیره‌سازی داده و کنترل دسترسی کاربران مختلف یاری می‌کنند. قبل از این‌که به بررسی کامل تفاوت‌های ویندوز سرور و ویندوز عمومی بپردازیم، بیایید نگاهی به تاریخچه این سیستم‌عامل داشته باشیم.

تاریخچه ویندوز سرور

سابقه مایکروسافت برای توسعه سیستم‌عامل مخصوص سرور به سال‌ها قبل برمی‌گردد. این شرکت در سال ۱۹۹۳ میلادی اولین نسخه از این محصول خود را با نام Windows NT 3.1 Advanced Server معرفی کرد و در سال‌های بعد نسخه‌های ۳.۵ و ۳.۵۱ و ۴.۰ آن را روانه بازار نمود. در روزهای پایانی سال ۱۹۹۹ میلادی نیز شاهد عرضه ویندوز ۲۰۰۰ سرور بودیم. تا این سال، مایکروسافت هنوز از عبارت «ویندوز سرور» استفاده نکرده بود.

سال ۲۰۰۳ اولین نسخه از «ویندوز سرور» یعنی Windows Server 2003 معرفی شد و این روند نام‌گذاری تا به امروز ادامه پیدا کرده است. آخرین نسخه از این سیستم‌عامل یعنی ویندوز سرور ۲۰۲۲ اواسط سال ۲۰۲۱ میلادی به‌شکل رسمی معرفی شد. در حال حاضر مایکروسافت تنها نسخه‌های ۲۰۱۹ و ۲۰۲۲ ویندوز سرور را پشتیبانی می‌کند.

دو نسخه آخر ویندوز سرور یعنی ۲۰۱۹ و ۲۰۲۲ که به‌ترتیب با ویندوز ۱۰ و ویندوز ۱۱ متناظر هستند، شباهت‌های زیادی به یکدیگر دارند اما مایکروسافت قابلیت‌های جدیدی را به ویندوز سرور ۲۰۲۲ اضافه کرده است. از جمله این قابلیت‌ها می‌توان به بهبود ویژگی‌های امنیتی، به‌روزرسانی Windows Admin Center و بهبود پلتفرم کوبرنتیز (Kubernetes) اشاره کرد. پیش از این‌که در مورد قابلیت‌های جدید ویندوز سرور ۲۰۲۲ صحبت کنیم، بیایید نگاهی به تفاوت‌های ویندوز عمومی و ویندوز سرور داشته باشیم.

بیشتر بخوانید: کوبرنتیز چیست؟

تفاوت ویندوز و ویندوز سرور چیست؟

شاید در نگاه اول نتوان تفاوت بین ویندوز عمومی و ویندوز سرور را تشخیص داد. فضای کار دسکتاپ در این دو سیستم‌عامل شبیه یکدیگرند و می‌توانید نوار وظیفه (Taskbar)، آیکن‌های دسکتاپ و دکمه استارت را در هر دو نسخه از ویندوز ببینید اما کاربرد ویندوز سرور با نسخه‌های دیگر تفاوت دارد. 

همان‌طور که گفتیم مایکروسافت هر نسخه از ویندوز سرور را متناظر با نسخه عمومی ویندوز در همان سال عرضه می‌کند. به‌عنوان مثال ویندوز سرور ۲۰۰۳ را می‌توان نسخه‌ای از ویندوز XP برای سرور در نظر گرفت. این موضوع برای ویندوز سرور ۲۰۰۸ و ویندوز ویستا، و ویندوز سرور ۲۰۱۲ و ویندوز ۸ نیز صادق است. نسخه‌های بعدی یعنی ویندوز سرور ۲۰۱۶ و ۲۰۱۹ بر اساس ویندوز ۱۰ توسعه یافته‌اند. آخرین نسخه یعنی ویندوز سرور ۲۰۲۲ که چند ماه قبل از عرضه ویندوز ۱۱ به بازار راه یافت نیز از کدهای پایه ویندوز ۱۰ استفاده می‌کند و فقط با پردازنده‌های ۶۴ بیتی سازگار است.

از آنجا که کدهای پایه ویندوز سرور و ویندوز عمومی یکسان است، می‌توانید بسیاری از کارها را روی هر دو سیستم‌عامل انجام دهید. به‌عنوان مثال دانلود و نصب برنامه‌هایی مثل مرورگرهای وب یا ویرایشگرهای عکس روی ویندوز سرور نیز ممکن است. با این حال تفاوت‌های بسیاری نیز بین این دو سیستم‌عامل وجود دارند که در ادامه به آنها می‌پردازیم.

پشتیبانی ویندوز سرور از نرم‌افزارهای مدیریت سازمانی

انواع ویندوز سرور،‌ بر خلاف نسخه‌های دیگر ویندوز، برای رفع نیاز کسب‌وکارها طراحی و ساخته شده‌اند و بنابراین مجموعه‌ای غنی از نرم‌افزارها و ابزارهای سازمانی را به همراه دارند. به‌عنوان نمونه سرورها به‌کمک این ابزارها می‌توانند کارهای زیر را انجام دهند.

• اکتیو دایرکتوری (Active Directory): سرویسی برای مدیریت کاربران است و به سرور اجازه می‌دهد نقش کنترل‌گر دامنه یا همان دامین کنترلر را در ویندوز ایفا کند. کنترل‌گر دامنه عملیات احراز هویت تمام حساب‌های کاربری در تمام کامپیوترهای متصل به شبکه را مدیریت می‌کند.
• پروتکل پیکربندی پویای میزبان (DHCP): این پروتکل به سرور اجازه می‌دهد تا به‌شکل خودکار، آدرس آی‌پی را به دستگاه‌های موجود روی شبکه تخصیص دهد. روترهای خانگی در مقیاس کوچک از عهده اجرای این کار برمی‌آیند اما در مقیاس تجاری، این فرایند بر عهده سرور قرار می‌گیرد.
• ذخیره‌سازی و مدیریت فایل‌ها: «فایل سرور» یکی از قابلیت‌های کاربردی در فضای سازمانی است. با استفاده از فایل سرور می‌توانید اطلاعات و فایل‌های مهم و پرکاربرد را در یک فضای مرکزی نگهداری کرده و سپس دسترسی کاربران به آنها را مدیریت کنید.
• خدمات پرینت: برای یک سازمان بزرگ با ده‌ها پرینتر، نصب و پیکربندی جداگانه هرکدام از آنها کار دشواری محسوب می‌شود. «پرینت سرور» به متخصصین آی‌تی اجازه می‌دهد پرینترها را به‌سادگی در اختیار کامپیوترهای متصل به شبکه‌های مختلف قرار دهند.
• خدمات به‌روزرسانی ویندوز: آپدیت سیستم‌عامل در محیط‌های سازمانی به‌سادگی کامپیوترهای شخصی نیست و باید با زمان‌بندی خاصی انجام شود. بنابراین می‌توانید یکی از سرورها را مسئول مدیریت آپدیت‌های ویندوز کنید تا طبق شرایط و قواعد از پیش تعیین شده، این آپدیت‌ها را در اختیار دیگر کامپیوترهای شبکه قرار دهد.

در سازمان‌های بزرگ، یک سرور با کمک ویندوز سرور معمولا نمی‌تواند به تنهایی تمام نقش‌های بالا را بر عهده بگیرد. بنابراین اکثر سازمان‌های بزرگ از چند سرور برای مدیریت فرایندهای مختلف کسب‌وکار استفاده می‌کنند. جالب این‌که حتی نسخه‌های عمومی ویندوز نیز با نصب بعضی اپ‌های ثالث می‌توانند برخی از این نقش‌ها را ایفا کنند اما به‌اندازه ویندوز سرور پایدار نیستند.

محدودیت‌های سخت‌افزاری کمتر در ویندوز سرور

کاربران عمومی ویندوز معمولا دغدغه پشتیبانی سخت‌افزاری ندارند. قوی‌ترین کامپیوترهای شخصی به ۳۲ یا ۶۴ گیگابایت حافظه رم مجهز می‌شوند اما ویندوز ۱۱ هوم ادیشن می‌تواند تا ۱۲۸ گیگابایت حافظه رم را پشتیبانی کند. این رقم برای ویندوز ۱۱ پرو بسیار بالاتر است و به ۲ ترابایت می‌رسد. با این حال سرورها به سخت‌افزاری به‌مراتب قدرتمندتر نیاز دارند. به همین دلیل حداکثر ظرفیت رم ویندوز سرور به ۴۸ ترابایت می‌رسد. ویندوز سرور همچنین می‌تواند تا ۶۴ پردازنده را مدیریت کند.

این اعداد و ارقام کمی عجیب و غریب به‌نظر می‌رسند اما باید این موضوع را در نظر بگیریم که سرورهای قدرتمند در کسب‌وکارهای بزرگ باید بتوانند نیاز صدها کاربر را به‌طور همزمان پوشش دهند. سرورهای کنونی امکان راه‌اندازی ده‌ها ماشین مجازی را دارند و برای اجرای بی‌نقص آنها به حافظه رم بسیار زیادی نیاز خواهند داشت. ماشین‌های مجازی، نیاز کسب‌وکارها را به سرورهای فیزیکی کاهش می‌دهند، چون می‌توان تعداد زیادی از سرویس‌های مختلف را در قالب ماشین‌های مجازی روی یک سرور فیزیکی راه‌اندازی کرد.

فقدان ابزارها و نرم‌افزارهای متفرقه در ویندوز سرور

نسخه‌های عمومی ویندوز همراه با تعداد زیادی اپلیکیشن و نرم‌افزار کاربردی به دست کاربران می‌رسند اما در ویندوز سرور خبری از این نرم‌افزارها نیست. به‌عنوان مثال نسخه‌های جدید ویندوز سرور بدون مایکروسافت استور، کورتانا و یور فون (Your Phone) عرضه می‌شوند و حتی در صورت نیاز باید مرورگر مایکروسافت اج (Edge) را نیز خودتان نصب کنید. فقدان این نرم‌افزارها به قابلیت‌های امنیتی در ویندوز سرور برمی‌گردد. امنیت سرور یکی از مهم‌ترین ویژگی‌ها در محیط‌های سازمانی است.

قیمت‌گذاری متفاوت ویندوز سرور

همان‌طور که می‌توان انتظار داشت، انواع ویندوز سرور با توجه به قابلیت‌های پیشرفته و کاربردهای سازمانی، قیمت بسیار بالاتری نسبت به نسخه‌های عمومی ویندوز دارند. اگر به صفحه قیمت‌گذاری ویندوز سرور ۲۰۲۲ سر بزنید می‌بینید که قیمت پایه نسخه استاندارد ویندوز سرور ۲۰۲۲ در حال حاضر ۱۰۶۰ دلار است. همچنین بسته به تعداد افرادی که به سرور دسترسی دارند، باید هزینه «لایسنس دسترسی کلاینت» (CAL یا Client Access License) را نیز بپردازید.

به‌عنوان مثال هزینه نهایی ویندوز سرور ۲۰۲۲ استاندارد با ۵ لایسنس CAL به ۱۴۶۳ دلار می‌رسد. قیمت ویندوز سرور ۲۰۲۲ دیتاسنتر که برای کسب‌وکارهای بسیار بزرگ و دیتاسنترها طراحی شده با قیمت پایه ۶۱۵۵ دلار عرضه می‌شود. برای مقایسه، ویندوز ۱۱ هوم ادیشن هم‌اکنون ۱۳۹ دلار قیمت دارد و حتی با روش‌های مختلف می‌توانید با هزینه بسیار کمتر، از آن استفاده کنید.

مهم‌ترین ویژگی‌های ویندوز سرور ۲۰۲۲ چیست؟

در ادامه مطلب ویندوز سرور چیست، می‌خواهیم در مورد جدیدترین نسخه از این سیستم‌عامل یعنی مایکروسافت ویندوز سرور ۲۰۲۲ و مهم‌ترین ویژگی‌های آن صحبت کنیم. ویندوز سرور ۲۰۲۲ در تاریخ ۱۸ اوت سال ۲۰۲۱ منتشر شد و بر اساس مدل پشتیبانی درازمدت مایکروسافت، تا ۵ سال پشتیبانی اصلی و تا ۵ سال پشتیبانی اضافه را دریافت خواهد کرد. اگر از ویندوز سرور ۲۰۱۹ استفاده می‌کنید باید بدانید که پشتیبانی اصلی این سیستم‌عامل در ابتدای سال ۲۰۲۴ میلادی به پایان می‌رسد.

آیا ارتقاء به نسخه ۲۰۲۲ به‌صرفه است؟

ویندوز سرور هنوز محبوب‌ترین سیستم‌عامل سرور برای سازمان‌هاست. با توجه به رشد روزافزون محاسبات ابری، مایکروسافت در نسخه قبلی یعنی ویندوز سرور ۲۰۱۹ پشتیبانی بومی از پلتفرم آژور را به آن اضافه کرد و حالا این قابلیت‌ها در ویندوز سرور ۲۰۲۲ بیشتر شده‌اند. با این حال هزینه‌های مالی و زمانی فرایند ارتقاء به نسخه جدید، اکثر سازمان‌ها را از این ارتقاء باز می‌دارد. حتی بسیاری از شرکت‌ها هنوز از دو نسخه قبل یعنی ویندوز سرور ۲۰۱۶ استفاده می‌کنند. در ادامه، برخی از امکانات جدید ویندوز سرور ۲۰۲۲ را مرور می‌کنیم.

ویژگی‌های جدید ویندوز سرور ۲۰۲۲ چیست؟

مهم‌ترین ویژگی‌های جدید ویندوز سرور ۲۰۲۲ را می‌توان به سه بخش اصلی تقسیم کرد: قابلیت‌های امنیتی، قابلیت‌های ترکیبی آژور، و پلتفرم نرم‌افزارهای کاربردی. در ادامه این سه ویژگی و چند مورد مهم دیگر را توضیح می‌دهیم.

امنیت ویندوز سرور ۲۰۲۲

اگرچه مایکروسافت قابلیت «حفاظت پیشرفته در برابر تهدیدها»  یا Advanced Threat Protection را در ویندوز سرور ۲۰۱۹ معرفی کرد اما تهدیدهای پیش روی سازمان‌ها روزبه‌روز افزایش یافته و پیشرفته‌تر می‌شوند. به همین دلیل مایکروسافت امنیت ویندوز سرور ۲۰۲۲ را بهبود داده و این نسخه، از قابلیت‌های جدیدی مثل Root-of-Trust سخت‌افزاری، حفاظت از فرم‌ور و امنیت مبتنی بر مجازی‌سازی بهره می‌برد.

ریشه قابلیت‌های امنیتی ویندوز سرور ۲۰۲۲ را باید در «سرور با هسته ایمن» یا Secure-Core Server جستجو کرد. این قابلیت، سیستم‌عامل، سخت‌افزار و فرم‌ور را با بهره‌گیری از ماژول TPM 2.0 و سیستم حفاظتی ویندوز دیفندر (Windows Defender System Guard) محافظت می‌کند. پروتکل اشتراک‌گذاری فایل شبکه SMB یا Secure Message Block نیز به‌شکل پیش‌فرض رمزنگاری شده و ایمنی کل سیستم را تقویت می‌نماید.

ارتقاء پشتیبانی از سرور و شبکه

ویندوز سرور ۲۰۲۲ از نظر پشتیبانی سخت‌افزاری و شبکه تا حد زیادی بهبود یافته است. این سیستم‌عامل می‌تواند سرورهای با حداکثر ۴۸ ترابایت حافظه رم و ۲۰۴۸ هسته پردازشی را با حداکثر ۶۴ پردازنده پشتیبانی کند. همچنین در این نسخه از ویندوز سرور شاهد پشتیبانی از نسل سوم پردازنده‌های مقیاس‌پذیر زئون اینتل هستیم.

در بخش مدیریت شبکه نیز مایکروسافت به ارتقاء پروتکل‌های TCP و UDP پرداخته و پشتیبانی از پروتکل QUIC یا Quick UDP Internet Connections را نیز بهبود داده تا در صورت نیاز، ارتباطات سریع اما ایمن برقرار شوند. پروتکل QUIC به کاربران اجازه می‌دهد بدون نیاز به شبکه خصوصی مجازی (VPN) به سرورهای فایل روی آژور دسترسی پیدا کنند.

بهبود مدیریت فضای ذخیره‌سازی

ویندوز سرور ۲۰۲۲ از قابلیت‌های بهتری برای مدیریت فضای ذخیره‌سازی (Storage Management) بهره می‌برد که از بین آنها می‌توان به بهبود ذخیره‌سازی موقت (Caching) و ارتقاء فرایند بررسی خطای هارد دیسک اشاره کرد.

پشتیبانی گسترده‌تر از مایکروسافت آژور

پشتیبانی از فناوری‌های ابری نیز در ویندوز سرور ۲۰۲۲ ارتقاء یافته و در این نسخه شاهد مدیریت خودکار ماشین‌های مجازی (VM یا Virtual Machine)، پشتیبانی گسترده‌تر از اپلیکیشن‌های دات‌نت (NET.)، ارتقاء مدیریت سرور و بهبود اپلیکیشن مرکز مدیریت ویندوز (Windows Admin Center) و پشتیبانی از مجازی‌سازی با ابزارهای ثالث هستیم. از قابلیت‌های جدید آژور در ویندوز سرور ۲۰۲۲ می‌توان به «آژور آرک» (Azure Arc) اشاره کرد. با این قابلیت علاوه بر راه‌اندازی محیط‌های چند ابری، می‌توانید بدون نیاز به ریبوت کردن ماشین‌های مجازی ویندوز سرور، آپدیت‌های ویندوز را روی آنها نصب کنید.

بهبود پشتیبانی از اپلیکیشن‌ها

ویندوز سرور ۲۰۲۲ از اپلیکیشن‌های سازمانی مقیاس گسترده مثل مایکروسافت SQL سرور ۲۰۲۲ نیز پشتیبانی می‌کند. این نسخه از ویندوز سرور تا ۳۰ درصد نسبت به نسل قبلی سریع‌تر لود می‌شود. همچنین به لطف فشرده‌سازی نقل‌وانتقال اطلاعات از طریق SMB، شاهد کاهش کارآیی سرور در درازمدت نیستیم.

چه ویژگی‌هایی از نسخه ۲۰۲۲ حذف شده‌اند؟

در کنار ویژگی‌های جدید، مایکروسافت تعدادی از قابلیت‌های نسبتا کم کاربرد را از ویندوز سرور ۲۰۲۲ حذف کرده است. بنابراین اگر تصمیم به استفاده از نسخه جدید این سیستم‌عامل گرفته‌اید، بهتر است این فهرست را نیز مرور کنید.

• سیستم iSNS یا Internet Storage Name Service: با توجه به تمرکز فرایندهای انتقال داده روی پروتکل SMB، مایکروسافت سرانجام تصمیم به حذف پروتکل iSNS گرفت. البته همچنان می‌توانید روی ویندوز سرور ۲۰۲۲ به iSNS های موجود متصل شده یا ذخیره‌سازهای iSCSI را به سیستم اضافه کنید.
• قابلیت‌های Guarded Fabric و Shielded VM: با توسعه قابلیت‌های امنیتی «رایانش محرمانه» (Confidential Computing) و مرکز امنیت آژور (Azure Security Center) توسعه قابلیت‌های مشابه قبلی متوقف شده است. البته همچنان پشتیبانی از این دو قابلیت در ویندوز سرور ۲۰۲۲ ادامه خواهد داشت.
• اجرای فرمان sconfig.cmd از پنجره خط فرمان: فرمان sconfig اکنون به‌شکل پیش‌فرض و هنگام ورود به سرور از طریق Server Core اجرا می‌شود. اگر همچنان نیاز به اجرای sconfig دارید می‌توانید از پاورشل (PowerShell) ویندوز استفاده کنید.
• نصب و اجرای ایمیج‌ها از طریق boot.wim: نصب و راه‌اندازی ایمیج‌ها از طریق سرویس مخصوص WDS در ویندوز همچنان ممکن است، اما مایکروسافت حین اجرای این قابلیت روی ویندوز سرور ۲۰۲۲ به شما اخطار می‌دهد. پشتیبانی از ایمیج‌های WDS در ویندوز ۱۱ و نسخه بعدی ویندوز سرور به‌طور کامل متوقف خواهند شد. اکنون راه‌های بهینه‌تری برای نصب و راه‌اندازی ایمیج‌ها در ویندوز وجود دارند.

جمع‌بندی

در این مطلب به این سؤال پاسخ دادیم که ویندوز سرور چیست. مایکروسافت به‌عنوان غول نرم‌افزاری دنیای تکنولوژی و یکی از بزرگ‌ترین شرکت‌های دنیا، عمده بازار سیستم‌عامل را در دو حوزه کامپیوترهای شخصی و سرورها در اختیار گرفته است. ویندوز سرور به‌عنوان نماینده مایکروسافت در بازار سرور، با قابلیت‌های متعدد و پیشرفته‌ای که دارد، از بهترین گزینه‌ها برای نصب روی سرورها محسوب می‌شود و کسب‌وکارها و سازمان‌ها در هر مقیاسی می‌توانند از آن استفاده کنند.

در سرور ابری زس می‌توانید به سادگی سیستم‌عامل دلخواه خود از جمله انواع ویندوز سرور را انتخاب کنید و در عرض چند دقیقه، سرور را با سیستم‌عامل نصب شده تحویل بگیرید. دیتاسنتر ابری علاوه بر قابلیت نصب خودکار سیستم‌عامل، امکان بارگذاری ایمیج دلخواه سیستم‌عامل یا حتی Volume را نیز در اختیارتان می‌گذارد.