دیتاسنتر چیست؟

دیتاسنتر (Data Center) چیست؛ دنیای امروز بدون دیتا قابل تصور نیست و جایی که این حجم عظیم از اطلاعات ذخیره، پردازش و مدیریت می‌شود، چیزی نیست جز دیتاسنتر. این مراکز، ستون اصلی خدمات دیجیتال و فناوری‌های پیشرفته هستند. اما دیتاسنتر فقط یک مجموعه از تجهیزات نیست؛ بلکه موتور محرکی است که جریان داده‌ها را در سازمان‌ها و کسب‌وکارها برقرار می‌کند. در این مقاله از بلاگ ابر زس، قصد داریم تمامی جنبه‌های دیتاسنتر را بررسی کنیم.

دیتاسنتر یعنی چه؟

دیتاسنتر (Data Center) به‌عنوان یکی از ارکان حیاتی در دنیای امروز، فضایی است که شامل مجموعه‌ای از کامپیوترهای متصل به شبکه، سیستم‌های ذخیره‌سازی و زیرساخت‌های پردازشی می‌شود. سازمان‌ها از این مراکز برای جمع‌آوری، پردازش، ذخیره‌سازی و توزیع حجم عظیمی از داده‌ها استفاده می‌کنند. این محیط برای کسب‌وکارها به یک دارایی ضروری تبدیل شده است، زیرا این مراکز شامل برنامه‌ها، خدمات و داده‌هایی هستند که به‌طور مستقیم بر عملیات روزمره کسب‌وکار تأثیر می‌گذارند. اجزای اصلی دیتاسنتر معمولاً شامل روترها، فایروال‌ها، سوئیچ‌ها، سیستم‌های ذخیره‌سازی و کنترل‌کننده‌های تحویل برنامه (Application Delivery Controllers) می‌شود که هر کدام نقشی کلیدی در اطمینان از عملکرد بهینه و امن داده‌ها ایفا می‌کنند. بدون این زیرساخت‌ها، کسب‌وکارها در معرض خطرات جدی قرار می‌گیرند، چرا که داده‌ها و خدمات ضروری خود را در این فضا ذخیره و مدیریت می‌کنند.

دیتاسنتر مدرن چیست؟

دیتاسنترهای مدرن دیگر تنها فضاهای فیزیکی کنترل‌شده نیستند. با جایگزینی سرورهای فیزیکی با زیرساخت‌های مجازی، این دیتاسنترها توانایی اجرای انواع بارهای کاری را دارند، از برنامه‌های سنتی تا سرویس‌های ابری. همچنین، برای محافظت از منابع داخلی (On-site) و ابری، از امکانات امنیتی پیشرفته استفاده می‌کنند. این تغییرات به کسب‌وکارها کمک می‌کند تا به نیازهای روزافزون خود برای منابع محاسباتی پاسخ دهند، مصرف انرژی را بهینه کنند و هزینه‌های عملیاتی را کاهش دهند. با گسترش محاسبات ابری و محیط‌های چندابری، مرز بین دیتاسنترهای سازمانی و ارائه‌دهندگان ابر کمرنگ شده و روش‌های جدیدی برای مدیریت منابع محاسباتی ایجاد شده است.

دیتاسنتر چگونه کار می‌کند؟

دیتاسنتر محیطی متمرکز است که برای ذخیره‌سازی، پردازش و انتقال داده‌ها طراحی شده و شامل سرورها، سیستم‌های ذخیره‌سازی و تجهیزات شبکه است که به کمک زیرساخت‌هایی مانند برق اضطراری (UPS)، ژنراتورها و سیستم‌های سرمایش به‌صورت پایدار و بدون وقفه کار می‌کنند. سرورها وظیفه پردازش درخواست‌ها و اجرای نرم‌افزارها را بر عهده دارند، داده‌ها روی تجهیزات ذخیره‌سازی نگهداری می‌شوند و شبکه از طریق سوییچ‌ها و روترها اطلاعات را منتقل می‌کند. همچنین، با استفاده از دوربین‌های نظارتی، دستگاه‌های بیومتریک و پروتکل‌های امنیتی، از دسترسی غیرمجاز به دیتاسنترها جلوگیری می‌شود. تمامی این اجزا در کنار هم دیتاسنتر را به یک ساختار ایمن، پایدار و کارآمد برای مدیریت و ارائه خدمات داده‌ای تبدیل می‌کنند.

چرا دیتاسنتر مهم است؟

«دیتاسنتر» قلب تپنده هر سازمان دیجیتال است. تمام عملیات پردازش، ذخیره‌سازی و انتقال داده‌ها، و اجرای برنامه‌های شبکه‌ای و تجاری در بستر این مراکز انجام می‌شود. در دنیای امروز، کسب‌وکار بدون دیتاسنتر معنی ندارد. اهمیت دیتاسنترها را می‌توان در موارد زیر خلاصه کرد:

۱. مدیریت اطلاعات

دیتاسنترها داده‌های سازمانی و کاربری را ذخیره و پردازش می‌کنند و امکان اجرای سریع برنامه‌ها، سرویس‌ها و خدمات دیجیتال را فراهم می‌سازند. این مراکز با استفاده از فناوری‌های پیشرفته، حجم بالایی از اطلاعات را به‌صورت کارآمد مدیریت می‌کنند.

۲. پشتیبانی از فناوری اطلاعات (IT)

این مراکز زیرساخت لازم برای عملیات فناوری اطلاعات را ارائه می‌دهند. از پردازش و ذخیره‌سازی گرفته تا ارتباطات شبکه‌ای، همه در بستر دیتاسنتر انجام می‌شود. دیتاسنترها می‌توانند توسط سازمان‌ها مدیریت شوند، به‌صورت اجاره‌ای در دسترس باشند یا از طریق ارائه‌دهندگان خدمات ابری مورد استفاده قرار گیرند.

3. نقش کلیدی در فناوری ابری

دیتاسنترها ستون فقرات خدمات ابری هستند. رشد سریع فناوری ابری و افزایش وابستگی سازمان‌ها به این فناوری، اهمیت دیتاسنترها را بیش از پیش کرده است. این مراکز به شرکت‌ها امکان می‌دهند تا به‌صورت انعطاف‌پذیر خدمات ابری را ارائه و مدیریت کنند.

4. امنیت و پایداری

دیتاسنترها با استفاده از امکانات پیشرفته امنیتی و قرار گرفتن در موقعیت‌های جغرافیایی کم‌خطر، امنیت اطلاعات را تضمین می‌کنند. همچنین، با استفاده از منابع برق پایدار و سیستم‌های پشتیبان، خدمات بدون وقفه‌ای ارائه می‌دهند.

5. چابکی و رشد کسب‌وکار

داده‌ها ارزشمندترین دارایی هر سازمان هستند. دیتاسنترها با فراهم کردن زیرساخت‌های قوی و مطمئن، به کسب‌وکارها کمک می‌کنند تا به‌صورت چابک‌تر عمل کنند، هزینه‌ها را کاهش دهند و در بازار رقابت پیشرفت کنند.

اجزای اصلی دیتاسنتر چیست؟

دیتاسنترها مجموعه‌ای از بخش‌ها و تجهیزات هستند که با هم زیرساختی امن و پایدار برای ذخیره، پردازش و مدیریت داده‌ها فراهم می‌کنند. اجزای اصلی آن شامل موارد زیر است:

۱. ساختمان

فضای فیزیکی که دیتاسنتر در آن قرار دارد. این فضا باید امنیت بالا، نظارت فیزیکی و فضای کافی برای نگهداری تجهیزات را داشته باشد. امنیت این بخش شامل دسترسی کنترل‌شده و سیستم‌های نظارتی پیشرفته است.

۲. تجهیزات شبکه‌ای

ابزارهایی مثل سوییچ‌ها، روترها و فایروال‌ها که مدیریت جریان داده‌ها، مسیریابی اطلاعات و محافظت از شبکه را انجام می‌دهند. این تجهیزات نقش کلیدی در انتقال سریع و مطمئن داده‌ها دارند.

۳. ذخیره‌سازی داده‌ها

سرورها و تجهیزات ذخیره‌سازی، اطلاعات سازمان را در محیطی امن نگهداری می‌کنند. این تجهیزات شامل سرورها، سیستم‌های ذخیره‌سازی داده، کابل‌ها و رک‌ها هستند که با هم یک زیرساخت کامل برای مدیریت داده‌ها ایجاد می‌کنند.

۴. زیرساخت پشتیبانی

این بخش تضمین می‌کند که دیتاسنتر در شرایط مختلف به‌صورت پایدار عمل کند. شامل موارد زیر است:

• منابع برق اضطراری (UPS) برای جلوگیری از قطعی برق.
• ژنراتورها که در صورت نیاز، برق پشتیبان را تأمین می‌کنند.
• سیستم‌های سرمایش و تهویه که از گرمای بیش از حد تجهیزات جلوگیری می‌کنند.
• اتصالات شبکه‌ای پایدار که ارتباط مداوم و سریع را تضمین می‌کنند.

۵. پرسنل فنی

تیم فنی مسئولیت نظارت، نگهداری و مدیریت دیتاسنتر را به عهده دارد. این افراد به‌صورت ۲۴ ساعته تجهیزات را مانیتور می‌کنند تا مشکلات احتمالی را سریعاً برطرف کنند.

انواع دیتاسنتر چیست؟

دیتاسنترها بسته به نیاز و مالکیت به چند دسته تقسیم می‌شوند:

۱. دیتاسنترهای سازمانی (Enterprise Data Centers)

توسط سازمان‌ها ساخته و مدیریت می‌شوند و برای نیازهای داخلی آن‌ها استفاده می‌شوند. می‌توانند در محل شرکت یا خارج از آن باشند.

۲. دیتاسنترهای مدیریت‌شده (Managed Services Data Centers)

توسط شرکت‌های شخص ثالث مدیریت می‌شوند. سازمان‌ها زیرساخت و خدمات را اجاره می‌کنند، نه اینکه خودشان آن‌ها را تهیه کنند.

۳. دیتاسنترهای ابری (Cloud Data Centers)

ابر زَس یکی از ارائه‌دهندگان برتر خدمات ابری در ایران است که با داشتن حدود ۴۰ دیتاسنتر در ایران و جهان، زیرساخت‌های پیشرفته‌ای برای خدمات ابری فراهم می‌کند. این دیتاسنترهای ابری توسط شرکت‌هایی مانند آمازون، گوگل، مایکروسافت و همچنین ابر زس مدیریت می‌شوند. چنین مراکزی به سازمان‌ها اجازه می‌دهند که در عرض چند دقیقه، زیرساخت‌های مجازی خود را ایجاد و مدیریت کنند. برای اطلاعات بیشتر درباره این خدمات، می‌توانید به صفحه VPC مراجعه کنید.

۴. دیتاسنترهای کلوکیشن (Colocation Data Centers)

سازمان‌ها سخت‌افزار خود را به مراکز اجاره‌ای می‌آورند. این مراکز زیرساخت‌هایی مانند برق، اینترنت، سرمایش و امنیت را تأمین می‌کنند.

۵. دیتاسنترهای لبه (Edge Data Centers)

مراکز کوچک‌تر نزدیک به کاربران و داده‌ها هستند تا تأخیر را کاهش داده و عملکرد را بهبود دهند.

۶. دیتاسنترهای هایپرسکیل (Hyperscale Data Centers)

مراکز بسیار بزرگ توسط شرکت‌های بزرگ مثل آمازون و گوگل مدیریت می‌شوند که تمرکز آن‌ها بر کاهش هزینه‌ها و افزایش کارایی است.

استانداردهای دیتاسنتر چیست؟

دیتاسنترها بر اساس قابلیت اطمینان و میزان پشتیبانی به چهار سطح تقسیم می‌شوند:

1. سطح ۱

ساده‌ترین نوع دیتاسنتر با ۹۹.۶۷٪ آپ‌تایم. بدون سیستم پشتیبان و ممکن است تا ۲۸ ساعت در سال خاموشی داشته باشد.

2. سطح ۲

دارای سیستم پشتیبان برای برق و سرمایش. آپ‌تایم ۹۹.۷۴٪ با حداکثر ۲۲ ساعت خاموشی در سال.

3. سطح ۳

مجهز به سیستم‌های پشتیبانی کامل و مقاومت نسبی در برابر مشکلات. آپ‌تایم ۹۹.۹۸٪، حداکثر ۱.۶ ساعت خاموشی و حفاظت تا ۷۲ ساعت در برابر قطعی.

4. سطح ۴

پیشرفته‌ترین نوع با ۹۹.۹۹٪ آپتایم. مقاوم در برابر تمامی مشکلات با حداکثر ۲۶ دقیقه خاموشی در سال و حفاظت تا ۹۶ ساعت.

عوامل طراحی دیتاسنتر

• موقعیت جغرافیایی مناسب و پایدار
• دسترسی به برق و اینترنت مطمئن
• طراحی زیرساخت‌ها برای تضمین آپتایم مطابق با سطح انتخابی

هر سطح (Tier) مشخص می‌کند دیتاسنتر چقدر قابل‌اعتماد است و چه مدت در سال ممکن است از دسترس خارج شود. انتخاب مناسب به نیاز و بودجه سازمان بستگی دارد.

تفاوت دیتاسنتر، کلود و سرور فارم

دیتاسنتر، کلود و سرور فارم هرکدام مزایا و کاربردهای خاص خود را دارند. انتخاب بهترین گزینه به نیازهای سازمان و منابع موجود بستگی دارد.

جمع‌بندی

دیتاسنتر چیست؛ این سؤال مهمی است که در این مقاله به آن پاسخ دادیم. تمامی جنبه‌های دیتاسنتر را بررسی کردیم، از تعریف و اهمیت آن گرفته تا نحوه عملکرد، اجزای اصلی، انواع مختلف و استانداردهای مرتبط. به موضوعات پیشرفته‌تری مانند دیتاسنترهای مدرن و تفاوت دیتاسنتر با کلود و سرور فارم پرداختیم. همچنین تشریح کردیم که دیتاسنترها چگونه به ستون اصلی کسب‌وکارهای دیجیتال تبدیل شده‌اند و چرا مدیریت داده‌ها و زیرساخت‌های مرتبط برای موفقیت سازمان‌ها ضروری است.